وکیل عدلیه / مالیات / میزان مالیات اشخاص حقوقی

میزان مالیات اشخاص حقوقی


1401/04/08
0 دیدگاه

مقاله با موضوع ” میزان مالیات اشخاص حقوقی ” ، که به مفاهیم اساسی و در ادامه به ابعاد اصلی این موضوع خواهیم پرداخت.

مأخذ، درآمدهای مشمول مالیات و نرخ های مالیاتی

جمع «درآمد شرکت ها و درآمد ناشی از فعالیت های انتفاعی سایر اشخاص حقوقی» که از منابع معاف مختلف در ایران یا خارج از ایران تحصیل می شود، پس از وضع زیان های حاصل از منابع غیر معاف و کسر معافیت های مقرر به استثنای مواردی که طبق مقررات این قانون دارای نرخ جداگانه ای می باشد، براساس میزان سوددهی فعالیت و مقررات مواد ۹۴، ۹۵ و ۹۷ ق.م.م مشمول مالیات به نرخ بیست و پنج درصد (۲۵%) خواهند بود (مواد ۱۰۵ و ۱۰۶ ق.م.م). نهایتاً در صورتی که اشخاص حقوقی، منحل شوند نیز مالیات خاصی ناظر بر دوران انحلال به آنها تعلق می گیرد (ماده ۱۱۵ ق.م.م).

در ادامه، مفاهیم اساسی و ابعاد اصلی این موضوع بررسی خواهد شد:

١. «درآمد شرکت‌ها و درآمد ناشی از فعالیت‌های انتفاعی سایر اشخاص حقوقی»

در ماده ۱۰۵ ق.م.م کلیه درآمد شرکت ها مورد حکم قرار گرفته و برای سایر اشخاص حقوقی نیز صرفاً در آمد ناشی از فعالیتهای انتفاعی» مشمول مالیات در نظر گرفته شده است. از آنجا که شرکت های تجاری اصولاً با هدف فعالیت اقتصادی و انتفاعی تشکیل می شوند لذا درآمد آنها بدون قید و شرط» مشمول مالیات تلقی شده است. سایر اشخاص حقوقی نیز چنان چه اقدام به فعالیت انتفاعی نمایند مشمول مالیات خواهند بود و اگر تنها بخشی از فعالیت آنان به صورت انتفاعی باشد طبیعتاً از «درآمد فعالیت انتفاعی آنها» مالیات وصول خواهد شد.

۲. «از منابع مختلف … به استثنای مواردی که دارای نرخ جداگانه می باشد»

نکته اول این که تعلق مالیات به منابع مختلف» صرفاً مخصوص «اشخاص حقوقی ایرانی» است؛ چرا که همان‌‌گونه که در بند ۵ خواهد آمد در مورد «اشخاص حقوقی خارجی و مؤسسات مقیم خارج از ایران» صرفاً «منابع درآمدی مشخص و معین» (و نه منابع مختلف مشمول مالیات قرار خواهند گرفت.

نکته بعدی این که مواردی که دارای نرخ مالیاتی جداگانه هستند شامل «درآمدهای مشمول مالیات های مقطوع» مانند درآمد حاصل از انتقال قطعی املاک و یا انتقال حق واگذاری محل – موضوع ماده ۵۹ ق.م.م – و یا مالیات بر نقل و انتقال سهام – موضوع مواد ۱۴۳ و ۱۴۳ مکرر ق.م.م – است. همچنین «درآمدهای مشمول مالیات اتفاقی» نیز دارای نرخ جداگانه است چرا که طبق ماده ۱۱۹ ق.م.م به صورت کلی، تمامی درآمدهای مشمول مالیات اتفاقی (اعم از این که توسط اشخاص حقیقی و یا حقوقی تحصیل شده باشد) به نرخ مقرر در ماده ۱۳۱ ق.م.م محاسبه خواهند شد. از این رو برخلاف رأی اکثریت جلسه شماره  ۲۰۱/۱۴۳۰۳ مورخ ۱۳۸۸/۸/۳ شورای عالی مالیاتی نمی توان از این ماده چنین برداشت نمود که «نرخ مالیاتی» جهت محاسبه مالیات یاد شده، مطابق «نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی» (به میزان ۲۵٪ مقرر در ماده ۱۰۵ ق.م.م) خواهد بود، بلکه در این مورد نیز نرخ مالیاتی به همان میزان مقرر در ماده ۱۳۱ ق.م.م است. البته رأی مذکور به موجب رأی هیئت عمومی به شماره ۱۸۹۳ مورخ ۱۳۹۷/۱۰/۴ مغایر قانون تشخیص داده شده است.

همچنین «مؤسسات بیمه خارجی» که با قبول بیمه اتکایی از مؤسسات بیمه ایرانی تحصیل در آمد می نمایند نیز مشمول نرخ مالیات جداگانه ای به میزان دو درصد (۲٪) حق بیمه دریافتی و سود حاصل از سپرده مربوط در ایران می باشند. (تبصره ۵ ماده ۱۰۹ ق.م.م) به علاوه مالیات «مؤسسات کشتیرانی و هواپیمایی خارجی» بابت کرایه مسافر و حمل کالا و امثال آنها از ایران به طور مقطوع عبارت است از ۵% کلیه وجوهی که از این بابت عاید آنها خواهد شد اعم از این که وجوه مزبور در ایران یا در مقصد یا در بین راه دریافت شود (ماده ۱۱۳ ق.م.م).

آخرین مورد که دارای نرخ جداگانه در محاسبه درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی است ناظر بر «سود بانکها و مؤسسات اعتباری که منشا آن فعالیت های غیر بانکی شامل بنگاهداری و نگهداری سهام» است. درآمدهای یاد شده در سال ۱۳۹۵ با نرخ ۲۸٪ مشمول مالیات بوده و پس از آن، هر سال سه واحد به درصد نرخ مذکور افزوده می شود تا به ۵۵٪ برسد.

٣. وضع زیان های حاصل از منابع غیر معاف

اگر برخی از منابع درآمدی، «معاف از مالیات» باشند چون از این درآمدها مالیات اخذ نمی شود لذا چنانچه زیان هایی از منابع یاد شده نیز حاصل شود این زبان ها در جریان تشخیص مالیات، بلاتاثیر است. بالعکس اگر زیانهای اشخاص حقوقی ناشی از منابع «غیر معاف از مالیات» باشد این زیان ها در جریان تعیین درآمد مشمول مالیات، محاسبه می شود.

۴. «براساس میزان سوددهی فعالیت»

اصطلاح «سوددهی» از جمله مفاهیم اساسی و کاربردی در این ماده است و منظور از آن، «سوددهی فعلی» و نه «سوددهی سابق» اشخاص حقوقی است. بر این اساس سازمان نمی تواند سابقه اشخاص را ملاک تشخیص مالیات قرار دهند. همچنین این سوددهی می بایست مبتنی بر نظرات کارشناسی و براساس دلایل متقن احراز گردد.

۵. «سایر اشخاص حقوقی خارجی و مؤسسات مقیم خارج از ایران»

به جز «مؤسسات بیمه خارجی» (موضوع تبصره ۵ ماده ۱۰۹ ق.م.م) و «مؤسسات کشتیرانی و هواپیمایی خارجی» (موضوع ماده ۱۱۳ ق.م.م) که در بندهای پیشین بررسی شد در مورد سایر اشخاص حقوقی خارجی و مؤسسات مقیم خارج از ایران باید گفت درآمد مشمول مالیات این اشخاص که از بهره برداری سرمایه در ایران یا از فعالیت هایی که مستقیماً یا به وسیله نمایندگی از قبیل شعبه، نماینده، کارگزار و مانند آن در ایران انجام می دهند یا از واگذاری امتیازات و سایر حقوق خود، انتقال دانش فنی، دادن تعلیمات، کمک های فنی یا واگذاری فیلم های سینمایی از ایران تحصیل می کنند به نرخ ۲۵٪ خواهند بود (تبصره ۲ ماده ۱۰۵ ق.م.م).

همان‌‌گونه که ذیل موضوع مشمولین مالیاتهای مستقیم نیز اشاره شد لازم است بین دو بخش از درآمدهای مذکور در تبصره فوق (مربوط به درآمد سایر اشخاص حقوقی خارجی و مؤسسات مقیم خارج از ایران) تفکیک قائل شد. صدر تبصره ناظر بر درآمدهایی است که هر شخص حقوقی غیر ایرانی در ایران» تحصیل می نماید. این درآمدها که در حقیقت از طریق بهره برداری سرمایه در ایران یا از طریق مقر دائم و یا شعبه، نمایندگی، کارگزاری و مانند اینها و یا مستقیماً تحصیل می شود به نحو مطلق» مشمول مالیات قرار می گیرند چرا که این بند، محدود به مصادیق معینی از درآمدهای حاصله نشده است. اما ذیل این بند در مورد درآمدهای تحصیل شده از ایران» است. این درآمدها که از طریقی «غیر از مقر دائم و یا شعبه، نمایندگی و مانند آن به دست می آید محدود و منحصر به موارد مذکور در این بند؛ یعنی واگذاری امتیازات و سایر حقوق، انتقال دانش فنی، دادن تعلیمات، کمک های فنی یا واگذاری فیلم های سینمایی» است و نمی توان فراتر از موارد یاد شده را مشمول مالیات دانست. این رویکرد از جمله در رای هیئت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره ۶۷ مورخ ۱۳۹۸/۱/۲۰ نیز مورد تأیید قرار گرفته و بر اساس آن «سود و کارمزد مربوط به اعتبارات و تسهیلات اعطایی مؤسسات مالی خارجی مقیم خارج از ایران» که هیچ گونه فعالیتی در ایران» ندارند را مشمول مالیات ندانسته است چرا که ارائه اعتبارات و تسهیلات توسط این مؤسسات، در زمره موارد ماده فوق نیست. این در حالی است که در جریان رسیدگی به پرونده یاد شده، سازمان امور مالیاتی در لایحه دفاعیه خود با تمسک به مفاد ماده ۱۰۷ ق.م.م که درآمدهایی که توسط اشخاص خارجی «از ایران یا در ایران» تحصیل می شود را توأمان و بدون تفکیک، مشمول مالیات اعلام نموده، سود و کارمزد تسهیلات اعطایی مؤسسات مالی خارجی مقیم خارج از ایران را نیز مشمول مالیات دانسته بود. لكن باید توجه نمود که ماده مذکور صرفاً در مقام تعیین سازوکار و شیوه تعیین درآمد مشمول مالیات است و اصولاً تعیین اشخاص و موارد مشمول مالیات در سایر مواد (بند ۵ ماده ۱ و تبصره ۲ ماده ۱۰۵ ق.م.م) صورت گرفته است از این رو استناد به مفاد ماده ۱۰۷ ق.م.م در این مورد، فاقد توجیه حقوقی است.

۶. «مالیات دوره انحلال»

نکاتی که در موارد قبلی ذکر شد ناظر بر دوره فعالیت اشخاص حقوقی بود اما آخرین دوره عملکرد این اشخاص، مشمول مالیات دوره انحلال قرار خواهد گرفت. مطابق برخی نظرات ماهیت این نوع مالیات همچنان از نوع «مالیات بر درآمده است، چرا که ماخذ محاسبه این مالیات علاوه بر افزایش بهای دارایی‌‌ها شامل درآمد تحصیل شده نیز می باشد و به علاوه این مالیات در فصل مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی قرار گرفته است. البته به نظر می رسد از آنجا که مأخذ محاسبه آخرین دوره عملیات اشخاص حقوقی، نه تنها شامل درآمد تحصیل شده اشخاص می شود بلکه افزایش بهای دارایی‌‌ها را نیز در بر می گیرد لذا ماهیت این مالیات، نوع خاصی است که هم به دارایی این اشخاص تعلق گرفته و هم به درآمد آنها همچنین رأی هیئت عمومی به شماره ۱۹۱ مورخ ۱۳۷۲/۹/۲۸ که ماده ۱۱۵ ق.م.م را متضمن وضع حكم خاص ناظر بر دارایی و آخرین دوره عملیات شخص حقوقی منحله دانسته نیز مؤید این برداشت است.

به هر ترتیب جهت محاسبه ماخذ و نرخ های مالیاتی این دوره باید گفت نسبت به دارایی شخص حقوقی دو حالت متصور است: الف) در صورت وجود دارایی هایی که مشمول مالیات بر نقل و انتقال قطعی املای موضوع ماده (۵۹) و یا مشمول تبصره (۱) و (۲) ماده (۱۴۳) و ماده (۱۴۳) مکرر ق.م.م باشند طبق مالیات مقرر در مواد یاد شده محاسبه خواهند شد. ب) نسبت به سایر دارایی ها نیز ارزش دارایی شخص حقوقی، منهای بدهی ها و سرمایه پرداخت شده و اندوخته ها و مانده سودهایی که مالیات آن قبلا پرداخت گردیده محاسبه شده و به نرخ ۲۵٪ مالیات اخذ می شود (ماده ۱۱۵ ق.م.م).

منبع: منبع کتاب حقوق مالیاتی

 

سخن آخر

همچنین می توانید مقاله نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی را مطالعه نمایید.


نوشته های مرتبط

نظرات کاربران


0 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.