وکیل عدلیه / اراضی و منابع طبیعی / اشکال مختلف تملک اراضی از سوی دولت و شهرداری

اشکال مختلف تملک اراضی از سوی دولت و شهرداری


عطیه آئین
1400/05/09
0 دیدگاه

شهرداری ها گاهی جهت تامین نیاز اختصاصی خود مانند احداث بنا و ساختمان اداری و گاهی برای اجرای طرح های عمومی درون شهری مانند بوستان ها و معابر اقدام به خرید و یا تملک اراضی متعلق به اشخاص می نمایند، در این مقاله به اشکال مختلف تملک اراضی از سوی دولت و شهرداری خواهیم پرداخت.

اشکال مختلف تملک اراضی از سوی شهرداری

اشکال مختلف تملک اراضی از سوی دولت و شهرداری

درخصوص تامین نیاز اختصاصی، باتوجه به ارزش مادی یک مال تملک آن در قالب معامله جزئی ، متوسط و یا عمده قرار گرفته و بدین ترتیب در معاملات عمده با طرح موضوع در کمیسیون معاملات و از طریق برگزاری مناقصه ، شهرداری اقدام به تملک اراضی مورد نیاز خود خواهد کرد. در شرایطی که مال مورد معامله در زمره اموالی باشد که موضوعا از شمول مقررات مناقصه و مزایده خارج است مانند نیاز شهرداری به تملک عین یا منافع یک مغازه جهت استفاده اختصاصی در اینصورت این نهاد مانند شخص حقیقی و بدون هیچگونه تفوق بر سایر افراد ضمن رعایت اصول قراردادهای خصوصی با انعقاد عقود قانونی ، اقدام به تملک خواهد نمود.

سازکار تملیک اراضی خصوصی توسط شهرداری به منظور اجرای طرح های عمومی دارای تفاوت هایی است که شرح آن در قانون نحوه تملک اراضی و املاک برای اجرای برنامه های عمومی ، عمرانی و نظامی دولت مصوب ۱۳۵۸ آمده است. آنچه عموما در این فرایند دیده شده است ، تکلیف شهرداری ها به پرداخت قیمت و یا معوض اراضی تملیکی به مالک است.

بعنوان مثال شهرداری مساحتی از اراضی یا قطعات تفکیکی اراضی را از زمین شهری تملک می نماید تا به عنوان معوض املاک اشخاصی که تمام یا بخشی از ملک ایشان در طرح واقع می شود ، اختصاص دهد.

در اینصورت باتوجه به نوع تملک که «عمومی» است نباید انتظار داشت که اصول قراردادهای خصوصی بر آن حاکم باشد و اگرچه بدوا سعی بر آن است که شرایط توافق و مصلحت اندیشی رعایت گردد ، اما چنانچه مالکی که ملکش تماما یا جزئا در طرح مصوب عمومی قرار گرفته حاضر به تملیک آن به شهرداری نباشد ، اجرای طرح های عمومی و رفع حاجت جامعه معطل نخواهد ماند و شهرداری مطابق با قانون اقدام به تملک و تصرف خواهد نمود. قانونگزار جهت عدم ایجاد مانع برای اجرای طرح های عمومی حتی در مورد املاک فاقد سابقه ثبتی و یا بدون مالک که در مسیر احداث یا توسعه خیابان یا گذر و باغ عمومی و میدان قرار گرفته باشد نیز اینگونه پیش بینی نموده است که شهرداری با تنظیم صورتمجلس مشخصات کامل ملک را با حضور نمایندگان دادستان و ثبت ثبت و ضبط نموده و با تصرف املاک مورد اشاره به اجرای طرح بپردازد و صورتمجلس مذکور را مبنای پرداخت غرامت می داند. ( تبصره ۵ ماده ۹۶ قانون شهرداری ها)

 

اشکال مختلف تملک اراضی

تملک اراضی بصورت رایگان و بلاعوض

ممکن است این سوال در ذهن ایجاد شود که آیا دستگاه های اجرایی و شهرداری ها مجاز به اشکال مختلف تملک اراضی اشخاص بصورت رایگان و بدون عوض هستند یا خیر؟

پاسخ به این پرسش مثبت است. شهرداری ها بموجب برخی قوانین از جمله آئین نامه اجرایی قانون اصلاح ماده ۱۹ قانون نوسازی و عمران شهری ، ماده ۹۶ و تبصره ۶ ماده صد قانون شهرداری ها ، ماده واحده قانون اصلاح ماده ۱۰۱ قانون شهرداری مصوب ۱۳۹۰ و … مجاز به این نوع از تملیک اراضی و املاک متعلق به اشخاص می باشند.

 

تملک اراضی بصورت رایگان و بلاعوض

بعنوان مثال بموجب ماده واحده اخیرالذکر  ادارات ثبت اسناد و املاک و حسب مورد محاکم دادگستری مکلف اند هنگام دریافت تقاضای تفکیک یا افراز اراضی واقع در محدوده شهرها و حریم آنها از سوی مالکین ، عمل تفکیک یا افراز را مطابق با نقشه ی مورد تایید شهرداری انجام دهند. البته نقشه مورد تایید شهرداری همان نقشه ارائه شده توسط مالک به شهرداری جهت تفکیک است پس از کسر سطوح معابر و قدرالسهم شهرداری مربوط به خدمات عمومی از کل زمین .

بموجب این مقرره قانونی مجوز کسر سطوح معابر و قدرالسهم شهرداری بدون پرداخت قیمت و یا اعطای معوض توسط شهرداری صادر گردیده است و اگرچه شورای نگهبان سابق بر تصویب این قانون ، اخذ بخشی از زمین یا معوض آن در مقابل تفکیک و صدور مجوز ساخت را خلاف شرع اعلام نموده است ؛ لکن در تصویب این قانون و تبصره های آن با تسامح برخورد نموده و بعد از تصویب مجلس ، آن را مورد تایید قرار داده است.

در رابطه با تملک رایگان اراضی توسط دستگاه های اجرایی نیز می توان به قوانین خاصی چون ماده ۱۱ قانون نحوه خرید و تملک …. مصوب سال ۱۳۵۸ و تبصره آن و همچنین ماده ۱۸ قانون سازمان برق ایران مصوب ۱۳۴۶ اشاره نمود که طبق این قوانین اجازه تملکات رایگان اراضی به سازمان ها و مراجع دولتی البته با رعایت شرایط و ضوابط قانونی اعطا گردیده است .

 

اعتراض به تملکات رایگان شهرداری ها و دستگاه های اجرایی

چنانچه اشخاص به اقدامات صورت گرفته از سوی شهرداری ها و یا دستگاه های اجرایی که منتهی به تملک رایگان اراضی و املاک ایشان شده باشد ، معترض باشند می توانند با طرح دعوی در دیوان عدالت اداری مطالبات قانون شان را پیگیری نمایند.

توجه به این نکته ضروری است که بموجب مضمون رای صادره از هیأت عمومی دیوان عدالت اداری که لازم الاتباع برای شعب دیوان و سایر مراجع اداری می باشد ، چنانچه در اجرای لایحه قانونی نحوه خرید و تملک اراضی برای اجرای برنامه های عمومی ، عمرانی و نظامی دولت ، تملک اراضی ناشی از اعمال حاکمیت دولت نباشد بلکه اراضی توسط مالکین و توام با رضایت به دستگاه اجرایی تملیک شده باشد؛ عدم ضرورت اجرای طرح از موجبات ابطال تملک نخواهد بود .


نوشته های مرتبط

نظرات کاربران


0 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.